Pierścienie śródrogówkowe – zastosowanie, efekty i bezpieczeństwo metody

Pierścienie śródrogówkowe to cienkie implanty zakładane w zrąb rogówki, których celem jest regularizacja jej kształtu u osób ze stożkiem rogówki i wybranymi nieregularnymi wadami refrakcji. Zabieg ma charakter minimalnie inwazyjny, trwa zwykle około 15 minut na jedno oko i w wielu przypadkach pozwala poprawić jakość widzenia oraz stabilizować biomechanikę rogówki. Poniżej wyjaśniamy, kiedy rozważa się tę metodę, jak przebiega, jakie są typowe efekty i jakie zasady bezpieczeństwa obowiązują.

Przeczytaj również: Czy można łączyć nitkę ortodontyczną z innymi środkami do higieny jamy ustnej, takimi jak płyny do płukania ust czy pasty wybielające?

Na czym polega implantacja pierścieni śródrogówkowych

Pierścienie śródrogówkowe (często wykonywane z PMMA – polimetakrylanu metylu) to półkoliste segmenty umieszczane w specjalnie przygotowanych tunelach w obwodowej części rogówki. Ich działanie opiera się na subtelnym spłaszczeniu centralnej części rogówki oraz zmniejszeniu jej nieregularności, co może przełożyć się na bardziej przewidywalne ogniskowanie światła na siatkówce.

Przeczytaj również: Jakie są największe zalety domów opieki?

Wszczepienie odbywa się w znieczuleniu miejscowym kroplowym. Chirurg tworzy tunel w zrębie rogówki (manualnie lub z użyciem lasera femtosekundowego) i wprowadza jeden lub dwa segmenty o dobranych parametrach. Procedura jest odwracalna – w uzasadnionych sytuacjach pierścienie można usunąć lub wymienić.

Przeczytaj również: Rehabilitacja po zabiegach kardiologicznych - jak wrócić do pełnej sprawności?

Wskazania i kto może rozważyć tę metodę

Rozważa się ją u pacjentów ze stożkiem rogówki o nieregularnym astygmatyzmie, u których celem jest poprawa jakości widzenia okularowego lub kontaktologicznego oraz wyrównanie topografii. Metoda bywa rozpatrywana także przy nietolerancji sztywnych soczewek kontaktowych, w przypadku asymetrii stożka oraz przy trudnościach w uzyskaniu stabilnej korekcji okularowej.

Brak dolnej granicy wieku wynika z mechanizmu działania implantów (nie dochodzi do usunięcia tkanki), jednak decyzja należy do lekarza po ocenie dojrzałości strukturalnej rogówki, dynamiki choroby, grubości i map topograficznych. U młodszych pacjentów często analizuje się łączenie metod, np. z procedurą usieciowania kolagenu (cross-linking).

Efekty i czego można się spodziewać

U wielu pacjentów obserwuje się wyrównanie geometrii rogówki, co może umożliwić lepszą ostrość widzenia w okularach lub soczewkach. Redukcja nieregularnego astygmatyzmu bywa jednym z częstszych celów klinicznych. W wybranych przypadkach metoda pozwala opóźnić rozważanie przeszczepienia rogówki, zwłaszcza jeśli celem jest stabilizacja i poprawa jakości obrazu w codziennym funkcjonowaniu.

Proces adaptacji wzrokowej jest stopniowy. Pełniejsza ocena stabilizacji refrakcji i topografii następuje zwykle po około 3 miesiącach. W tym czasie standardowo wykonuje się kontrolne badania, m.in. keratometrię, topografię, pachymetrię oraz ocenę filmu łzowego, aby zweryfikować przebieg gojenia i plan dalszej korekcji optycznej.

Bezpieczeństwo i możliwe działania niepożądane

Implanty z PMMA są materiałem dobrze tolerowanym przez tkanki oka. Procedura należy do grupy małoinwazyjnych, jednak – jak każdy zabieg wewnątrz- lub okołogałkowy – wiąże się z potencjalnym ryzykiem. W piśmiennictwie wymienia się m.in. przemijające podrażnienie, suchość oka, odblaski/halo, rzadziej przemieszczenie segmentu, powierzchowne zmętnienia nad implantem, infekcję lub konieczność repozycji/usunięcia pierścienia.

Minimalizowanie ryzyka opiera się na pełnej kwalifikacji (topografia i tomografia rogówki, ocena grubości, wykluczenie blizn w strefie planowanego tunelu), precyzji wykonania kanału, przestrzeganiu zaleceń pozabiegowych oraz ścisłej kontroli w pierwszych tygodniach. W przypadku dolegliwości (nasilający się ból, pogorszenie widzenia, światłowstręt) wymagana jest niezwłoczna wizyta kontrolna.

Kwalifikacja: badania i kryteria rozważania zabiegu

Decyzję poprzedza pełna diagnostyka: badanie ostrości wzroku z korekcją, refraktometria, topografia/tomografia rogówki (m.in. mapa krzywizn i grubości), pachymetria, ocena filmu łzowego i powiek, a także wywiad dotyczący postępu choroby, tolerancji soczewek oraz przebytych zabiegów. Ważna jest ocena strefy stożka, minimalnej grubości i ewentualnych blizn.

Przeciwwskazania względne mogą obejmować aktywny stan zapalny powierzchni oka, niestabilny przebieg choroby bez planu stabilizacji, zbyt cienką rogówkę w planowanej strefie tunelu, dysfunkcje powiek znacznie zaburzające film łzowy czy niewyrównane choroby ogólne utrudniające gojenie.

Przebieg rekonwalescencji i opieka po zabiegu

Po implantacji zaleca się higienę powiek i krople według zaleceń specjalisty, unikanie pocierania oczu i wzmożonej aktywności mechanicznej. W pierwszych dobach typowe są przejściowe wahania ostrości i uczucie ciała obcego. Korekcję optyczną zwykle dostosowuje się po okresie stabilizacji topografii. Harmonogram kontroli i czas stosowania kropli zależą od indywidualnej oceny gojenia.

W wielu przypadkach pierścienie stanowią uzupełnienie innych metod postępowania, np. usieciowania kolagenu. Taka sekwencja bywa rozpatrywana przy cechach progresji stożka, aby połączyć dążenie do stabilizacji biomechanicznej z poprawą regularności powierzchni optycznej.

Korzyści kliniczne i ograniczenia metody

• Minimalna inwazyjność – zabieg bez usuwania tkanki rogówki, z możliwością usunięcia lub wymiany implantów.
• Regulacja kształtu – dążenie do redukcji nieregularnego astygmatyzmu i krótkowzroczności współistniejących ze stożkiem rogówki.
• Stabilizacja – w praktyce klinicznej często rozważa się tę metodę w celu spowolnienia lub zahamowania postępu deformacji, zwłaszcza w połączeniu z innymi procedurami.
• Elastyczność postępowania – możliwość łączenia z korekcją okularową, kontaktologiczną i rehabilitacją wzrokową.

Ograniczenia obejmują zależność efektu od indywidualnej anatomii rogówki, lokalizacji i zaawansowania stożka, jakości filmu łzowego oraz precyzji pozycjonowania segmentów. U części pacjentów nadal konieczna bywa korekcja optyczna, choć często w innej mocy i z lepszą tolerancją.

Najczęstsze pytania pacjentów – odpowiedzi specjalisty

• Czy pierścienie można usunąć? Tak, metoda jest odwracalna. W razie wskazań możliwe jest usunięcie lub wymiana segmentów.
• Czy po zabiegu zawsze zrezygnuję z okularów lub soczewek? Nie zawsze. Celem jest poprawa regularności rogówki i jakości widzenia; zakres dalszej korekcji ustala się indywidualnie.
• Czy zabieg nadaje się dla osób młodych? Brak formalnej dolnej granicy wieku, jednak decyzję podejmuje lekarz po ocenie progresji, grubości rogówki i map topograficznych.
• Czy metoda wyklucza inne procedury? Nie. Często rozważa się połączenie z usieciowaniem kolagenu lub innymi formami postępowania, zgodnie z planem leczenia.

Podstawy naukowe i praktyczne wskazówki

Mechanizm działania opiera się na modyfikacji geometrii rogówki poprzez wprowadzenie segmentów w obwodowe warstwy zrębu. Efektem jest redystrybucja naprężeń i spłaszczenie części centralnej, co może zredukować wybrane składowe refrakcji. W literaturze podkreśla się znaczenie algorytmów doboru grubości i średnicy segmentów oraz ich pozycjonowania względem stożka.

Praktycznie: przed zabiegiem warto ustabilizować powierzchnię oka (leczenie dysfunkcji brzegów powiek, higiena, wyrównanie filmu łzowego), ponieważ suchość może nasilać wahania widzenia. Należy zgłaszać każdy objaw alarmowy po implantacji i stawiać się na kontrole zgodnie z planem. Rehabilitacja wzrokowa bywa pomocna w adaptacji do nowej optyki rogówki.

Gdzie szukać wiarygodnych informacji

Wiedzę na temat wskazań, przebiegu i opieki po zabiegu można czerpać z zaleceń towarzystw naukowych, przeglądów literatury oraz opisów procedur. Przykładowy opis zabiegu typu INTACS można znaleźć tutaj: Pierścienie środrogówkowe. Przed podjęciem decyzji konieczna jest osobista konsultacja i diagnostyka – tylko ocena kliniczna pozwala ustalić, czy dana metoda jest właściwa w konkretnym przypadku.